დისკურსი მითოსში, ეპოსში, ისტორიული ტექსტებში

     წარმოდგენილი ნაშრომი გარკვეული ხასიათის ტექსტების შესწავლას ეხება. ამიტომ შეიძლება გაჩნდეს შთაბეჭდილება, თითქოს იგი ტექსტების “წმინდა” ანალიზისს ფეროში ჯდება და განეკუთვნება ტექსტის ტიპოლოგიას ან ტექსტის სტილისტიკას. მაგრამ ეს ას ეარ არის. ნაშრომის უპირველესი ამოცანაა, შეიმუშაოს გარკვეული მიდგომა ქართული კულტურისათვის უაღრესად მნიშვნელოვანი იმ ტექსტების ინტერპრეტაციისათვის, რომლებიც სხვადასხვა მიზეზების გამო არ ექვემდებარება კრიტიკული-ისტორიული მეთოდის გამოყენებას.

     ამგვარი ტექსტების ანალიზისას აუცილებელია მათი დისკურსის ხასიათის განსაზღვრა. აქ ტერმინს “დისკურსს” ვიღებ ფართო მნიშვნელობით, როგორც იგი გამოიყენება ფილოსოფიაში და გულისხმობს “ნაბიჯ-ნაბიჯ”-ს ანუ იმას, რაც განსხვავებით გრძნობადი ფაქტიდან, არ აღიქმება ერთჯერადი აქტით. ამიტომ ტექსტს ყოველთვის ახასიათებს თანდათანობითობა, გადარბენ-გადმორბენა. “დისკურსუს” ლათინურად  კურსიდან ამოვარდნას, გადარბენ-გადმორბენას ნიშნავს.ამგვარი გადარბენისას უნდა დააფიქსირო ის პრინციპი, რომლითაც წესრიგდება ტექსტში გადმოცემული ინფორმაცია.დისკურსს მე აქ სწორედ ტექსტში მოცემული ინფორმაციის მოწესრიგების პრინციპს, თავისებურ “პროგრამას” ვუწოდებ, რომლის მეშვეობითაც ინფორმაციის დამუშავება ხდება. ამასთან, არ არის აუცილებელი, ამგვარი “პროგრამა” მაინცდამაინც ფორმალური იყოს. შეიძლება ტექსტის ორგანიზაცია შინაარსობრივი მაჩვენებლით მოხდეს, ვთქვათ, “შესაქმეზე” მოთხრობა” იყოს ტექსტის ორგანიზების პრინციპი.

     ყოველი ტექსტი არსებულის შესახებ რაღაცას მოგვითხრობს: რაც არის და როგორიც არის ის. ამგვარი თხრობა ეხე-ბა არა მხოლოდ უშუალოდ არსებულს, არამედ მის ყოფიერებასაც, რაც განსაზღვრავს< თუ როგორ არის არსებული. უკვე ის, რომ ტექსტი შეიცავს თხრობით წინადადებებს, რომლებშიც ფუნქციონირებს სიტყვა “არის”, მიუთითებს, რომ ყოველ ტექსტში გარკვეულ წილად ხდება აპელირება ყოფიერებაზე. “არის” ხომ ყოფიერებიდან გაიგება და – პირუკუ.

საქართველო – კულტურა და ისტორია ვს. დემოკრატია?

 

 ამ ტექსტში  ასე შორს წასვლა არ დაგვჭირდება. ჩვენ შევეხებით იმას, თუ როგორი იყო საზოგადოდ ხელისუფლების აღქმა ტრადიციულ ქართულ კულტურაში და რამდენად არის ეს აღქმა ადაპტირებადი დასავლური დემოკრატიული ინსტიტუტების მიმართ. ექსისტენციალური კითხვა ასე ჟღერს: იყო თუ არა ისტორიულ ქართულ კულტურაში ისეთი მომენტები, რომლებიც ხელს უწყობენ თანამედროვე დემოკრატიული ინსტიტუტების დამკვიდრებას თუ პირუკუ: იმისათვის, რათა ჩამოვყალიბდეთ თანამედროვე დემოკრატიულ სახელმწიფოდ, უარი უნდა ვთქვათ ჩვენს კულტურულ და ისტორიულ ტრადიციაზე და ნულიდან დავიწყოთ ახალი ქართველების მშენებლობა.

  პოლიტიკურად ანგაჟირებული დავა “ქართველობის” შენარჩუნების თუ დაკარგვის, ისევე როგორც ეროვნული ტრადიციების როლზე, ამ კითხვაზე დაიყვანება. ერთნი თავდადებით იცავენ “ძველ”, “ნაღდ” ქართველობას, სხვები ასევე თავდადებით უარყოფენ მას, ამკობენ რა ისეთი ეპითეტებით, როგორიცაა “გურჯობა” და “გრუზინცობა”. არადა უმნიშვნელოვანესია ის, რომ არც ერთ დაჯგუფებას თუგინდ ზედაპირული ანალიზიც კი არა აქვს ჩატარებული იმისა თუ რაში მდგომარეობს ისტორიული ქართული კულტურის ბირთვი. მეტიც, ადამიანთა უმრავლესობა, რომელიც ამ საკითხს ეხება, ძალიან ცუდად იცნობს იმას, თუ რა არის “დასავლეთი”, და საერთოდ არ იცნობს ქართულ კულტურას (იმის გაცნობიერება, რომ მოსაწყენი სუფრა და გრძელი სადღეგრძელოები ცუდია, სულაც არ ნიშნავს თითქოს რაიმე უწყი ქართულ კულტურაზე).

   ერთ-ერთი უბედურება, რომელიც საბჭოეთში ყოფნამ მოგვიტანა, დამოუკიდებლობის დაკარგვის გარდა, იყო ის, რომ ქართული აზრი სრულ იზოლაციაში აღმოჩნდა დასავლეთის ინტელექტუალურ სივრცეში მიმდინარე პროცესებისაგან. ჩვენ გამოვტოვეთ ის მიმართულებები, რომლებიც სათანადო მეთოდებსა და პარადიგმებს იძლეოდნენ ქართული კულტურის ფუნდამენტალურად ახლებური გადააზრებისათვის : ჰერმენევტიკა, ფენომენოლოგია, ფსიქოანალიზი, სტრუქტურალიზმი...